प्रस्तुत छ एन आर एन ए डेनमार्कका अध्यक्ष कमलराज शर्मा लाई परिवर्तन खबर डट कम डट एन पि को तर्फबाट लिखित अन्तरवार्ता का निम्ति सोधिएका केही प्रश्नहररु र तनिको उतर जस्ताको तस्तै।
परविर्तखबर: तपाईं कहिले र कसरी डेनमार्क पुग्नुभयो रु हाल त्याहाँ के गर्नुहुन्छ ?
कमलराज शर्मा : म २०११ मा ग्रीन कार्डभिसामा डेनमार्क आइपुगेको हु। अहिले सामाजिक रूपमा गैर आवासीय नेपाली संघ (एन आर एन ए डेनमार्क) को हालको अध्यक्ष र पेशागत रूपमा म आइ टि क्षेत्रमा कार्यरत छु, म मेरो श्रीमती र एक छोरा संग बस्दैछौं ।
परविर्तखबर: डेनमार्क र नेपालको आर्थिक बिकास को तुलना कसरी गर्नुहुन्छ ?
कमलराज शर्मा : .डेनमार्क र नेपालका आर्थिक विकासको तुलना गर्दा धेरै फरक पक्षहरू देखिन्छन । जस्तै आर्थिक संरचना, जिवन स्तर,सरकारी प्रणाली, र स्रोतहरूको उपयोग । यहाँ केहि मुख्य बिन्दु हरु उल्लेख गरिएकाछन ।
१. अर्थतन्त्रको आकारः
डेनमार्क डेनमार्क को अथडतन्त्र विकसित र विविधतापूर्ण छ, उच्च–आय अर्थतन्त्रमा गनिन्छ । यसलेसेवा, औद्योगिक उत्पादन, र कृषि क्षेत्रको बलियो संयोजनमा भरपर्छ । २०२३ मा डेनमार्क को जि ढ िपि लगभग ४०० अर्ब डलर थियो र प्रतिव्यक्ति आय (GDP per capita) ७०,००० अमेरीकी डलरभन्दा बढी थियो।
नेपालः नेपाल एक विकासशील देश हो, र यसको अर्थतन्त्र मुख्य रूपमा कृषि, पर्यटन, र वैदेशिक रोजगारबाट प्राप्त रेमिट्यान्समा निर्भर छ । २०२३ मा, नेपालको GDP लगभग ४० अर्बडलर थियो, र प्रति व्यक्ति आय लगभग १,२००अमेररकी डलर थियो।
२. उद्योग र उत्पादनः
डेनमाकः डेनमार्क लेऔद्योगिक उत्पादन र उच्च–प्रविधिका उद्योगहरूमा धेरैसफलता पाएको छ। यहाको प्रमुख क्षेत्रहरूमा जैविक कृषि, नवीकरणीय उर्जा(जस्तै, पवन उर्जा), औषधि, र समुद्री उद्योग छन्।
नेपालः नेपालको प्रमुख उद्योगहरूमा कृषि, हस्तकला, वस्त्र उद्योग, र पर्यटन पर्छन्। तर नेपाललेऔद्योगिक विकासको मामलामा डेनमार्क संग तुलना गर्दा निकैपछि छ।
३. वैदेशिक रोजगार र रेमिट्यान्सः
डेनमाक यहाँका नागरिकहरू प्रायः उच्च–स्तरीय रोजगारीमा संलग्न छन्, र वैदेशिक राजेगार डेनमार्कको आर्थिक संरचनामा महत्वपूर्ण भुमिका खेल्दैन।
नेपालः नेपाली अर्थतन्त्रमा वैदेशिक रोजगारको ठूलो भुमिका छ । लाखौं नेपालीहरु खाडी देशहरू, मलेसया, र अन्य स्थानहरूमा काम गर्न जान्छन जसबाट आर्जित रेमिट्यान्सले नेपालको आर्थिक आधार बनाएको छ । GDP को लगभग २५% रेमिट्यान्सबाट आउछ ।
५. सामाजिक सेवाहरू र जीवनस्तरः
डेनमार्क डेनमार्कमा उच्चस्तरीय स्वास््थ्य सेवा, शिक्षा, र सामाजिक सुरक्षा प्रणाली उपलब्ध छन्। यहाका नागरिक हरूले सरकारी सेवाहरूबाट धेरैलाभ पाउछन्,जस्त ैनिःशुल्क स्वास्थ्य सेवा र शिक्षा ।
नेपालः नेपालमा आधारभुत सेवाहरूको पहुुँच र गुणस्तर डेनमार्क को तुलनामा धेरैकम छ । स्वास््थ्य सेवा र शिक्षाको पहुुँच धेरै ग्रामीण क्षेत्रमा अझैसीमत छ, र सामाजिक सुरक्षा प्रणाली पनि पर्याप्त रूपमा विकसित भैसकेकोे छैन ।
६. शिक्षा र प्रविधिः
डेनमार्कः डेनमार्क उच्चस्तरीय शिक्षा र अनुसन्धानमा अग्रणी देश हो। यहाको शिक्षा प्रणालीले सृजनात्मकता र नवप्रवर्तनलाई प्रर्वधन गर्छन।
नेपालः नेपालको शिक्षा प्रणालीमा सुधारको आवश्यकता छ । प्रविधिको क्षेत्रमा नेपालले पछिल्लो केही वर्षमा केही प्रगति गरेको छ, तर यो डेनमार्क संगको तुलनामा धेरैकम छ ।
७. नवीकरणीय ऊर्जाः
डेनमार्कः डेनमार्क नवीकरणीय ऊर्जा, विशेषगरी पवनऊर्जा, उत्पादनमा विश्वकै सबै भन्दा अगाडिछ । यहाँको ऊर्जा उत्पादनको ठूलो हिस्सा दिगो स्रोतहरूबाट प्राप्त हुन्छ ।
नेपालः नेपाल हाइड्रोपावरमा ठूलो सम्भावना राख्ने देश हो, तर यसले स्रोतको पूर्ण उपयोग गर्नसकेको छैन । ऊर्जा उत्पादनको ठूलो हिस्सा जलविद्युतबाट भए पनि अन्य नवीकरणीय स्रोतहरूको विकास सीमित छ ।
निष्कर्षः
डेनमार्क र नेपालको आर्थिक विकासको स्तर निकै फरक छ। डेनमार्क विश्वको विकसित राष्ट्रहरूको सूचीमा आउुँछ,। जहाँ उच्च जिवनस्तर, सुदृढ सामाजिक सेवा, र नवीन उद्योगहरू छन ्। नेपाल विकासको क्रममा रहेको राष्ट्र हो, जहाँ कृषि, रेमिट्यान्स, र पर्यटनले मुख्य योगदान पुर्याउुँछ । नेपालले आफ्नो प्राकृतिक स्रोतको सही उपयोग र प्रवर्धनको विकासबाट आर्थिक उन्नति गर्न अझ धेरै प्रयास गर्नुपर्नेदेखिन्छ ।
परविर्तखबर : भौगोलिक, सामाजिक, र साँस्कृतिक हिसाबले यी दुईमुलुक को तुलना कसरी गर्न सकिन्छ ?
कमलराज शर्मा : डेनमार्क र नेपाल भौगोलिक, सामाजिक, र सांस्कृतिक हिसाबले निकै फरक छन ्। यी दईु मुलुकको तुलनामा विशेष रूपले विभिन्न तत्वहरूलाई हेर्दा यहाँ केही प्रमुख भिन्नताहरू छन ।
१. भौगोशलक हिसाबलेः
डेनमार्कः
डेनमार्क उत्तरी युरोपमा अवस्थित छ र यसको क्षेत्रफल ४२,९२४ वर्गकिलोमिटर छ । देश समतल भुमिमा अवस्थित छ,। जहाँ पहाडहरू छैनन्र। समुद्री तटहरू धेरैछन्। समुद्रले घेरिएको देश भएकाले यहाँको जलवायु समशीतोष्ण छ, र कृषि र पशुपालनको लागी उपयुक्त भुमि छ ।
डेनमार्क को प्रमख टापुहरूमा जुटल्यान्ड, जिल्याण्ड, र फुन पर्दछन । यसको तटीय क्षेत्र र समुद्री व्यापारले देशको अर्थतन्त्रमा ठूलो भुमिकाखेल्छ ।
नेपालः
नेपाल दक्षिण एशियामा अवस्थित छ र हिमालयको काखमा रहेको छ । नेपालको क्षेत्रफल १,४७,५१६ वर्ग किलोमिटर छ । नेपालको भुभाग हिमालय पर्वत, पहाड र तराई गरी तीन भागमा विभाजित छ । सगरमाथा (एभरेस्ट) विश्वकै अग्लो हिमाल नेपालमा पर्दछ,जुन पर्यटकीय आर्कषणको मुख्य केन्द्र हो । नेपालको जलवायु विविध छ, । जहाँ उचाइ अनुसार मौसम परिवर्तन हुन्छ। हिमाली क्षेत्रमा चिसो, तराई क्षेत्रमा तातो ।
२. सामाजिक हिसाबले
डेनमार्क ः डेनमार्क मा सामाजिक सुरक्षाको उच्च स्तर रहेको छ । यहाँका नागरिकहरू लेनिःशुल्क स्वास्थ्य सेवा, शिक्षा, र अन्य सामाजिक सेवाहरू प्राप्त गर्छन्। डेनमार्क मा नागरिकहरूबीच समतामूलक समाजको अवधारणा बलियो छ,। जहाँ समानता र सामाजिक न्याय प्राथमिकतामा राखिन्छ ।
यहाको जनसंख्या करिब ५.८ मिलियन छ, र जनसंख्याको घनत्व नेपाल भन्दा कम छ । धेरै जसो जनसंख्या शहरी क्षेत्रमा बसोबास गर्छ ।
नेपालः
नेपालमा सामाजिक संरचना जात, धर्म, र संस्कृति अनुसार विभाजित छ । याहाँ धेरै जसो जनसंख्या ग्रामीण क्षेत्रमा बसोबास गर्छ, र जनसंख्या करिब ३० मिलियन छ । सामाजिक संरचनामा बहुजातीयता, बहुभाषिकता, र धार्मिक विविधता पाइन्छ ।
स्वास्थ्य सेवा र शिक्षाको पहुुँच सीमित छ । विशेष गरी ग्रामीण क्षेत्रमा, जहाँ अझैपनि आर्थिक विकासको कमी छ । ग्रामीण समाजमा जातीय विभाजन र परम्परागत समाजको प्रभाव देखिन्छ ।
३. सांस्कृतिक हिसाबलेः
डेनमार्कः
डेनमार्क मा मुख्यतः पश्चिमी संस्कृति छ, जसमा धर्म, संगीत, र कलाको समद्धृ इतिहास पाइन्छ । यहाँका मानिसहरू धर्म निरपेक्ष छन्, र क्रिश्चियनिटी (विशेषगरी लुथरन धर्म) डेनमार्क को मुख्य धर्महो । डेनमार्क मा हाइज (Hygge) नामको सांस्कृतिक धारणा प्रसिद्ध छ, जसल ेआरामदायी र सुरक्षित
वातावरणको महत्व दिन्छ । यहाँका मानिसहरू प्रकृतिसँग जोडएको जिवनशैलीमा विश्वास गर्छन ्।
नेपालः
नेपालमा हिन्दूधर्म र बौद्ध धर्मको बलियो प्रभाव छ । याहाँ विभिन्न जाति,भाषा, र संस्कृतिहरूको मिश्रण पाइन्छ,जसले नेपाली समाजलाई सांस्कृतिक विविधताले भरिएको बनाएको छ ।
परविर्तखबर : नेपाल छाडेर डेनमार्क माबस्नु पर्दा नेपाल सम्झेर कस्तो महसुस गर्नुहुन्छ ?
कमलराज शर्मा : नेपाल छोडेर डेनमार्क मा बस्दा धेरैनेपालीहरूले आफ्नो मातिृभुमि सम्झेर भावनात्मक रूपमा मिश्रित अनुभव गर्छन ्।
दईु देशबीचको सांस्कृतिक, भौैगोलिक, र सामाजिक भिन्नता भएकाले डेनमार्क मा बस्दा नेपाल सम्झनु स्वभाविक हो । यहाँ केहि प्रमुख भावनाहरू उल्लेख गर्न सकिन्छः ।
१. सास्कृतिक र पारिवारिक सम्झनाः
नेपाल छडेर ढेनमार्क जस्तो भिन्न समाजमा बस्दा धेरैले आफ्नो सांस्कृतिक परम्परा, चाढपर्व, र पारिवारिक वातावरणलाई धेरै सम्झन्छन ्। नेपाली चाडपर्वहरू दशैं, तिहार जस्ता उत्सवहरूमा परिवार र साथीभाई सँग रमाइलो गर्ने परम्पराको कमी महसुस हुन्छ । नेपालमा परिवार र समाज संग नजिकको सम्बन्ध हुन्छ, जुन डेनमार्कमा बढी व्यक्तिगत स्वतन्त्रता र छुट्टाछुट्टै जिवनशैलीमा केन्द्रित हुन्छ । नेपालको समाजिक जीवन र समुदायमा भएको गहिरो सम्बन्ध डेनमार्क को तुलनामा फरक हुन्छ । डेनमार्क मा व्यक्तिगत स्वतन्त्रता र गोपनीयतालाई उच्च प्राथमिकतामा राखिन्छ, जबकि नेपालमा समुदाय र समाजको भुमिकाले जीवनशैलीलाई बलियो बनाएको हुन्छ ।
डेनमार्क मा लामो समय बस्नेक्रममा आफ्ना पुराना साथीभाई र छरछिमेकको सम्झना हुन सक्छ ।
डेनमार्कमा बस्दा जीवनको नयापक्षहरू सिक्ने अवसर पनि हुन्छ । डेनमार्क को शिक्षा, स्वास्थ्य, र कामकाजी जीवन उच्चस्तरको भएकालेधेरैले डेनमार्कमा रहने अनुभवलाई अवसरको रूपमा लिन्छन ्। त्यहाँको सामाजिक सुरक्षा, रोजगार अवसर, र जीवनको गुणस्तरले बसाइलाई आरामदायी बनाउँछ, तर पनि नेपालको जस्तो सांस्कृतिक र पारिवारिक न्यानोपनको कमी महशुस गर्नसकिन्छ ।
यसरी, नेपाल डेनमार्कको जीवनशैली र सांस्कृतिक अन्तरहरूलेगर्दा धेरै नेपालीहरूले डेनमार्क मा बस्दा नेपाललाई गहिरो रूपमा सम्झनेगर्छन ्।
परविर्तखबर : नेपाली ले आर्थिक र सामाजिक रुपले नेपालमै रहन नेपाल र नेपाली ले के के गर्नुपर्ला ?
कमलराज शर्मा : नेपालका युवाहरूले आर्थिक र सामाजिक रूपमा नेपालमै रहनका लागी केही महत्वपूर्ण कदमहरू चाल्न आवश्यक हुन्छ । यहाँमुख्य कुरा केलाइएको छ । जसले नेपाल र नेपालीहरूको दीर्घकालीन आर्थिक र सामाजिक स्थायित्वलाई सुदृढ गर्नमद्दत गर्नसक्छः ।
१. स्थानीय उद्योग र व्यवसाय प्रवर्धनः
उद्यमसलिता र स्टाटअपहरूः नेपालमा स्थानीय उत्पादन र सेवाहरूलाई प्रर्वधन गर्नउद्यमशीलता अत्यन्तै महत्वपूर्ण छ । सरकारले लघु र मध्यम उद्योगहरूको विकासमा जोड दिनुपनेहुन्छ । नेपाली युवाहरूले स्टार्टअपहरू सुरू गरेर कृषि, पर्यटन, सूचना प्रविधि, र हस्तकला जस्ता क्षेत्रमा आत्मानिर्भर हुन सक्तछन ्। यसले देशभित्र राजेगारीका अवसरहरू सिर्जना गर्छ ।
कृिष र आधुनिकीकरणः नेपालमा अझैपनि ठूलो जनसंख्या कृषि क्षेत्रमा आश्रृत छ, तर कृषिमा प्राविधिक सुधार र आधुनिकीकरणको कमी छ । आधुनिक प्रविधि प्रयोग गरेर उत्पादन बढाउनु, सिंचाईको राम्रो व्यवस्था गर्नु, र बजारमा पहुुँच सहि बनाउनु आवश्यक छ । यसले कृषिलाई थप व्यावसायिक र लाभदायक बनाउन सक्छ ।
२. शिक्षा र सीप विकासः
व्यावसायिक शिक्षाः केवल प्रमाणपत्र प्राप्त गर्नेभन्दा पनि वास्तविक सीप सिकाउने शिक्षा प्रणालीको विकास गर्नुपर्ने हुन्छ । प्रविधि, निर्माण, कृषि, र अन्य क्षेत्रमा व्यावसायिक तालिम दिनेसंस्थाहरूलाई प्रोत्साहन गर्नआवश्यक छ । दक्ष जनशक्तिले देशभित्रै रोजगारी पाउन सक्छ, जसलेयुवालाई वैदेशिक रोजगारीमा निर्भर हुनबाट जोगाउँछ ।
अनुसन्धान र नवप्रवर्तन (Innovation)ः शिक्षा प्रणालीले अनुसन्धान र नवप्रवर्तनलाई प्राथमिकता दिनुपर्छ । सूचना प्रवर्धन, नवीकरणीय ऊर्जा, र कृषि अनुसन्धानमा जोड दिएर देशको आर्थिक विकासमा योगदान पुर्याउन सकिन्छ ।
३. वैदेशिक रोजगारमा निर्भरता घटाउनुः
स्थानीय रोजगारी सृजनाः नेपालमा रोजगारीको कमीले गर्दा ठूलो संख्यामा युवाहरू विदेशीन बाध्य छन् । सरकारले ठूला र साना परियोजनाहरू, पूर्वाधार विकास, र निजी क्षेत्रको विस्तार गरेर देशभित्रैरोजगारीका अवसरहरू सृजना गर्नुपर्छ ।
श्रमिकको सीप विकासः यदि युवाहरू विदेशजान चाहन्छन भने उनीहरूलाई उचित तालिम र सीप प्रदान गरेर उच्च श्रेणीका राजेगारीमा पठाउनु आवश्यक छ । यसले पठाइएको विप्रषेणको (remittance) स्तरलाई बढाउछ र दीर्घकालीन रूपमा अर्थतन्त्रलाई सुदृढ गर्छ ।
४. सामाजिक परिवर्तन र समानताः
समावेशी नीतिः नेपालमा जात, लिंग, र वर्ग विभाजले सामाजिक असमानतालाई बढाएको छ । सबैसमुदायलाई समान अवसर दिनुमहत्वपूर्णछ । विशेष गरी ग्रामीण क्षेत्र र पिछडाको वर्गका मानिसहरूलाई शिक्षा र स्वास्थ्य सेवा प्रदान गरेर सामाजिक न्यायको विकास गर्न सकिन्छ ।
महिला सशक्तिकरणः महिलाहरू लाई आर्थिक रूपले सक्षम बनाउन राजेगार, उद्यमशीलता, र शिक्षा क्षेत्रमा विशेष ध्यान दिनु आवश्यक छ । महिलाहरू लाई उत्पादनशील कार्यहरूमा संलग्न गराएमा सामाजिक विकासले गति लिन्छ ।
५. सरकारी नीति सुधार र सुसाशनः
भ्रष्टाचार नियन्त्रणः नेपालमा भ्रष्ट्टाचारल ेआर्थिक र सामाजिक विकासमा बाधा पुर्याएको छ । सुशासन र पारदर्सिता कायम र सरकारी याजेनाहरूलाई प्रभाबकारी बनाउनु आवश्यक छ ।
दीर्घकालीन योजनाः सरकारलेदीर्घ कालीन आर्थिक र सामाजिक विकासको योजना बनाउनु आवश्यक छ । स्थानीय स्रोतको उचित उपयोग र नीतिगत स्पष्टताल ेलगानीलाई आकर्सित गर्न मद्दत गर्दछ । नवीकरणीय ऊर्जा, पूर्वाधार निर्माण, र पर्यटनलाई प्राथमिकतामा राख्नुपर्छ ।
६. सहकारी प्रणालीको विकासः
सहकारी अभियानः नेपालमा सहकारीहरूको माध्यमबाट साना कृषकहरू र उद्यमीहरूलाई वित्तीय सहयोग दिन सकिन्छ । सहकारी संस्थाहरूल ेग्रामीण क्षेत्रको आर्थिक विकासमा ठूलो भुमिकाखेल्न सक्छन्, िजसले स्थानीय स्तरमा आत्मनिभरता ल्याउछ ।
७. पूर्वाधार र प्रविधिमा लगानीः
डिजिटलाइजेसनः नेपाललाई डिजिटल राष्ट्र बनाउदै प्रविधिमा आधारित सेवाहरू विकास गर्न आवश्यक छ । यो शिक्षा, स्वास्थ्य, व्यापार, र सरकारी सेवामा डिजिटलाइजेशनको माध्यमबाट सम्भव छ ।
भौतिक पूर्वाधार विकासः यातायात,जलविद्युत, दुसञ्चारमा लगानी गरेर आर्थिक विकासको गति बढाउन सकिन्छ ।
निष्कषः
नेपालमा रहन नेपालीहरूलेउद्यमशीलता, सीप विकास, समावेशीता, र सरकारी नीतिमा सुधार गदै आर्थिक र सामाजिक विकासमा योगदान हुनुपर्छ । स्थानीय स्रोतको सदुपयोग, रोजगारका अवसरहरूको सृजना, र दीर्घकालीन योजनाहरू लागूगर्न सक्दा नेपालमै बस्न र प्रगति गर्न सम्भव हुनेछ ।
परविर्तखबर : नेपालको अहिलेको राजनैतिक ब्याबस्था र सरकारबाट देशको उन्नति प्रगतीको अपेक्षा गर्न सकिएला ? सकिन्छ भने के कसरी सकिँदैन भने किन ?
कमलराज शर्मा : १. राजनीतिक अस्थिरताः
नेपालको राजनीतिक इतिहासमा अस्थिरता एक ठूलो समस्या रहँदैआएको छ । सरकारहरू बारम्बार परिवर्तन भइरहन्छन्,जसले दीर्घकालीन नितिहरू लागूर्गन कठिन बनाउँ छ । राजनीतिमा विभिन्न पार्टीहरूको विवाद र गुटबन्दीले नीति निर्माणमा बाधा पुर्याउँछ,जसले गर्दाआर्थिक प्रगति प्रभावित हुन्छ ।
२. भ्रष्टाचार र कुसाशनः
नेपालमा भ्रष्ट्टाचार ठूलो समस्या हो,जसल ेदेशको विकास प्रक्रियामा अवरोध पुर्याउँछ । भ्रष्ट्टाचारले सार्वजनिक सेवा र विकास कार्यक्रमहरूको प्रभावकारिता घटाउँछ । सरकारी निकायहरूमा पारर्दशिताको कमी र प्रशासनिक अक्षमताका कारण सरकारी योजनाहरू प्रभावकारी रूपमा लागूहुन सकिरहेका छैनन । सुशासनकोे अभावले जनताको विश्वास पनि घटाएको छ ।
३. पूर्वाधारको कमीः
नेपालमा पूर्वाधार विकास अझै पनि निक ैकमजोर छ । यातायात, स्वास्थ्य, र शिक्ष जस्ता आधारभुत सेवाहरूमा सुधार आवश्यक छ । कमजोर पूर्वाधारले आर्थिक वृद्धि र विदेशी लगानीमा बाधा पुर्याउछ । यी क्षेत्रमा सरकारको प्राथमिकता स्पष्ट्ट रूपमा देखिंदैन ।
४. रोजगारीको अवसर र युवा पलायनः
नेपालमा पर्याप्त रोजगारी अवसरको अभाव छ । यसले गर्दाधेरै युवा विदेशमा रोजगारको खोजिमा जान बाध्य छन् । देशको मानव संसाधन विदेशमा गइसके पछि दीर्घकालीन विकास र उन्नतिका लागी आवश्यक जनशक्ति नेपालमै अभाव हुन्छ । वैदेशिक रोजगारीमा निर्भर हुनुले दीर्घकालीन आर्थिक स्थिरतामा नकारात्मक प्रभाव पार्नसक्छ ।
५. नीतिगत अस्पष्टता र दीर्घकालीन योजना अभावः
सरकारका नीतिहरू अक्सर अल्पकालीन र असंगत हुन्छन ।् दीर्घकालीन विकासका लागी एकीकृत योजना बनाउने, लागूर्गने, र मूल्याङ्कन गर्ने प्रक्रियामा कमी रहेको छ । दीर्घकालीन याजेना र दिगो विकासका लागी स्पष्ट्ट नीतिको खाँचो छ ।
निष्कषः
नेपालको वर्तमान रािनीतिक प्रणालीबाट उन्नति र प्रगतिको अपेक्षा गर्न सकिन्छ, तर यसका लागी दिर्घकालीन स्थिरता, सुशासन, भ्रष्ट्टाचार नियन्त्रण, र नीति निर्माणमा सुधार आवश्यक छ । सरकारहरूले दीर्घकालीन विकास योजनामा ध्यान दिनुपर्छ र संघीय संरचनाको सही प्रयोग गर्दै सबैक्षेत्रको समान विकास सुनिश्चित गर्नुपर्छ । यदि राजनीतिक अस्थिरता, भ्रष्ट्टाचार, र सुशासनको अभावलाई सम्बोधन गर्नसकिएन भने दीर्घकालीन प्रगति र विकास अपेक्षा गर्नगाह्रो हुन्छ ।
परविर्तखबर : नेपालमा अब के भयो भने बिदेशिएका एक करोड युवालाई स्थाई रुपमा फर्काउन सकिन्छ ?
कमलराज शर्मा : नेपालमा बिदेशिएका लाखौं युवा श्रमिकहरूलाई स्थायी रूपमा फर्काउन र देशको विकासमा संलग्न गराउनका लागी सरकार र नीजी क्षेत्रले केहि ठोस कदमहरू चाल्नुपर्छ । यहा प्रमुखउपायहरू उल्लेख गरिएका छन ।
१. रोजगारी सृजनाः
सबैभन्दा महत्वपूर्ण कुरा रोजगारी सृजना हो । नेपालमा रोजगारी अवसरको अभावका कारण युवा बिदेशिन ेगर्छन ्। युवाहरूलाई नेपालमै राम्रो रोजगारीको अवसर उपलब्ध गराउन सकियो भने उनीहरूलाई फकाउन सकिन्छ । यसका लागीःस्थानीय उद्योगहरूको विकासः कृषि, पर्यटन, ऊर्जा, सूचना प्रविधि, र निर्माण क्षेत्रजस्ता प्रमुखउद्योगहरूलाई प्रर्वधन गर्न आवश्यक छ । सरकारले यी क्षेत्रमा नीजी क्षेत्रलाई आकर्षित गरेर र सरकारी लगानी गरेर रोजगारी सृजना गर्नसक्छ ।
सामाजिक उद्यमसिलता र स्टार्टअपः युवालाई आफ्नै व्यवसाय वा स्टार्टअप सुरु गर्न प्रेरित गर्न सरकारले सहि ऋण, तालिम, र मार्गदर्शन प्रदान गर्नुपर्छ । स्टार्टअपलाई प्रवर्धन गर्दा नवप्रवर्तन (innovation) र सृजनात्मकताको विकास हुन्छ,जसले रोजगारीको अवसरहरू सृजना गर्छ ।
२ वैदेशिक रोजगारीबाट सीपयुक्त जनशक्तिको सदपुयोगः
विदेशमा भएका नेपालीहरूले आर्जेको सीप र अनुभवलाई नेपालमा लगाउन सकिन्छ । धेरै युवाहरूले विदेशमा आधुनिक प्रविधि, व्यवस्थापन, र अन्य व्यावसायिक सीप सिके का हुन्छन ।् नेपालले तिनीहरूको सीपको सदपुयोग गर्न निम्न उपायहरू अवलम्बन गर्नुपर्छ ।
सीपयुक्त कार्यक्रमः सरकारले विदेशबाट फर्केका युवाहरूका लागी विषेश सीप उपयोग कार्यक्रम सुरू गर्नुपर्छ । कृषि, प्रविधि, निर्माण र स्वास्थ्य जस्ता क्षेत्रमा यी सीपहरूको प्रयोग गरी उत्पादनशीलतामा वृद्धि गर्न सकिन्छ ।
उद्यमसिलतामा प्रोत्साहनः विदेशमा सिकेका व्यापारिक अनुभवहरूलाई नेपालमा व्यवसायिक रूपमा प्रयोग गर्नका लागी कानूनी र वित्तीय प्रोत्साहन प्रदान गर्नुपर्छ । यसल ेयुवा उद्यमीहरूलाई नेपालमा व्यापार विस्तार गर्न प्रेरित गर्छ ।
३ पूर्वाधार विकास र प्रविधिको प्रयोगः
नेपालमा आधाभुत पूर्वाधारको विकासले पनि युवाहरूलाई फर्काउन मद्दत गर्छ ।
यातायात, ऊर्जा, र सञ्चार विकासः सहरदेखि ग्रामीण क्षेत्रमा पुग्न ेराम्रो यातायात, विद्युत, ्र डिजिटल
पहुुँचल ेव्यवसायिक वातावरणलाई सुधार गर्छ ।
डिजिटल इकोनोमीको विस्तारः नेपालमा प्रविधिमा आधारित उद्योगहरूको विकास गर्नुपर्छ । यसले सूचना प्रविधि र अन्य सेवा क्षेत्रमा रोजगारी अवसरहरू सृजना गर्न मद्दत गर्छ ।
४ समाजको सामाजिक र राजनीतिक स्थायित्वः युवाहरूले विदेश जानुको एउटा कारण राजनीतिक अस्थिरता र भ्रष्ट्टाचार पनि हो । सरकारले सुशासन र भ्रष्ट्टाचार नियन्त्रणमा ध्यान दिनुपर्छ । स्थिर सरकार र पारदर्शी कानूनी प्रणालीले लगानी र उद्यमशीलतामा भरोसा बढाउँछ, जसले देशभित्र रोजगारी सृजना गर्ने वातावरण तयार गर्छ ।
५ सामाजिक सुरक्षाको सुधारः
नेपालमा स्वास्थ्य, शिक्षा, र सामाजिक सुरक्षाको राम्रो संरचना बनाउनु आवश्यक छ । युवाहरूले आफ्ना ेभविष्यको सुरक्षा महसुस गर्न सके भने देशमै बस्न चाहन्छन ्।
परविर्तखबर : नेपालको बिकाशमा गैर आवासिय नेपालीहरुको भुमिका कस्तो हुनुपर्छ ?
कमलराज शर्मा : गैर आवासीय नेपालीहरू ( ल्च्ल्क) ले नेपालको आर्थिक र सामाजिक विकासमा महत्वपूर्ण भुमिका खेल्न सक्छन ्। विदेशमा रहेर पनि उनीहरूले आफ्ना सीप, अनुभव, र वित्तीय स्रोतहरू मार्फत नेपाललाई सहयोग गर्नसक्छन ्।
१ वैदेशिक लगानी र उद्यमसिलताः
गैर आवासीय नेपालीहरूले विदेशमा आर्जेको सम्पत्ति र अनुभव नेपालमा लगानी गर्नसकिन्छ । उनीहरूल ेविशेषगरी निम्न क्षेत्रमा महत्वपूण भुमिका खेल्न सक्छन ।
उद्योग र पूर्वाधार विकासः ठूला ठूला उद्योग, विशेष आर्थिक क्षेत्र ( - SEZs_, ), र पूर्वाधार विकासमा NRN हरूले लगानी गर्न सक्नेछन ्। यसले रोजगारी सृजना गर्छ र आर्थिक वद्ध्ृि लाई गति दिन्छ ।
टेक्नोलोजी ट्रान्सफरः विदेशी प्रविधि र नवप्रवर्तन (- innovation लाई नेपालमा भित्रयाउन ल्च्ल् हरूले
सघाउन सक्छन ्। प्रविधिमा आधारित स्टार्टअपहरू नेपालमा स्थापित गर्न उनीहरूको अनुभवले ठूलो सहयोग पुर्याउन सक्छ ।
२ शिक्षा र स्वास्थ्य क्षेत्र सुधारः
गैर आवासीय नेपालीहरूले नेपालको शिक्षा र स्वास्थ्य क्षेत्रमा सुधारका लागी ठूलो भुमिकाखेल्न सक्छन् ।
शैक्षिक संस्था स्थापनाः उनीहरूले अन्तराष्ट्रिय स्तरको शैािक्षक संस्था, अनुसन्धान केन्द्र, र सीप विकास
संस्थाहरूको स्थापना गरेर नेपालको शिक्षालाई गुणस्तरीय बनाउन सक्छन् ।
स्वास्थ्य सेवामा सुधारः ल्च्ल् हरूले स्वास्थ्य सेवामा लगानी गरेर ग्रामीण र शहरी क्षेत्रमा गुणस्तरीय
स्वास्थ्य सेवा उपलब्ध गराउन सक्छन ्।
३ समुदाय र सामाजिक सेवाः
गैर आवासीय नेपालीहरू आफ्ना गाउँ र समुदायहरूको विकासमा योगदान पुर्याउन सक्छन ्। उनीहरूले विशेष गरीः
सामुदायिक विकास परियोजनाः सडक, विद्यालय, स्वास्थ्य केन्द्र, र खानेपानीको परियोनामा लगानी गर्न सक्छन ्।
सहकारी अभियानः उनीहरूले सहकारी संस्थाहरू स्थापना गरेर समुदायमा आर्थिक सशक्तिकरण ल्याउन सक्छन ्।
४ राष्ट्रिय ब्राण्डिङः
विदेशमा रहेका नेपालीहरूलेनेपालको ब्राण्डिङमा पनि महत्वपूण िभुमिकाखेल्न सक्छन ्। उनीहरूले नेपालको पर्यटन, हस्तकला, र अन्य स्थानीय उत्पादनहरूलाई अन्तराष्ट्रिय बजारमा प्रवर्धन गर्नसक्नेछन् । यसले नेपालको अर्थतन्त्रमा सकारात्मक प्रभाव पार्नसक्छ ।
परविर्तखबर : गैर आवासिय नेपालीहरुको सुरक्षा र सम्मानका निम्ति नेपाल सरकारको भुमिका के हुनु पर्छ ?
कमलराज शर्मा : गैर आवासीय नेपालीहरूको सुरक्षा र सम्मान सुनिश्चित गर्न नेपाल सरकारको निम्न भुमिका हुन सक्छः
क) कानूनी सुरक्षाः गैर आवासीय नेपालीहरूको अधिकार र सुरक्षा सुनिश्चित गर्न स्पष्ट कानूनी ढाँचा तयार गर्नु । यसमा अपमान,भेदभाव वा दवर््ुयवहारको अवस्थामा प्रभावकारी कानूनी उपचारको व्यवस्था गर्नुपर्छ ।
ख) प्रवासन नीतिको सुधारः गैर आवासीय नेपालीहरूको कानूनी स्थिति र आप्रवासन सम्बन्धी प्रक्रियामा पारर्दशिता र सजिलो बनाउन ु। यसले गैर आवासीय नेपालीहरूको जिवनलाई सहि बनाउँछ ।
ग) सहायता र समर्थनः विदेशी मुलुकमा रहेका नेपाली नागरिक लाई समस्यामा परेको बेला सहयोग र सर्मथन प्रदान गर्ने । यथासम्भव प्रयास गर्नु । यसमा आपतकालीन सहायता, कानूनी परामर्श, र अन्य आवश्यक सहयोग समावेश गर्नुपर्छ ।
घ) दुतावास र कन्सुलेट सेवाहरूः गैर आवासीय नेपालीहरूको सुरक्षा र भलाइको लागी दुतावास र कन्सुलेट सेवाहरूलाई थप सक्रिय र प्रभावकारी बनाउनु । यसले प्रवासी नेपालीहरूको समस्याहरूको शीघ्र समाधान गर्न मद्दत पुर्याउँछ ।
ङ) सामाजिक र साँस्कृतिक सम्मानः गैर आवासीय नेपालीहरूको सामाजिक र सांस्कृतिक पहिचानलाई सम्मान गर्नु र विदेशमा रहेका नेपाली समुदाय संग सुदृढ सम्बन्ध बनाउनु ।
च) सूचना र शिक्षाः गैर आवासीय नेपालीलाई आफ्नो अधिकार र सुरक्षा सम्बन्धी जानकारी दिने, र विदेशमा रहेका नेपालीहरूलाई आफ्नो हक र कर्तव्यहरूको बारेमा शिक्षित गर्ने कार्यक्रमहरू आयोजना गर्नु ।
छ) सहयोग र समन्वयः अन्तर्राष्ट्रिय मानवाधिकार संघठन, गैरसरकारी संस्थाहरू, र अन्य सम्बन्धित निकाय संग समन्वय गरेर गैर आवासीय नेपालीहरूको सुरक्षा र भलाइ सुनिश्चित गर्नु ।
परविर्तखबर : अन्त्यमा नेपाल सरकार र नेपालमै रहेका नेपाली लाई तपाइको केही सल्लाह सुझाब छ कि कमलराज शर्मा : नेपाल सरकार र नेपाली राजनितिलाई केही सल्लाह सुझाबः
क) शिक्षा र स्वास्थ्यमा लगानीः शिक्षा र स्वास्थ्य क्षेत्रको सुधारमा प्राथमिकता दिनुहोस ।् गुणस्तरीय शिक्षा र स्वास्थ्य सेवाले समाजको समग्र विकासमा महत्वपूर्ण भुमिकाखेल्दछ ।
ख) आर्थिक समृद्धि र रोजगारीः स्थायी रोजगारीको अवसर सृजना गर्ने योजना तयार गर्नुहोस । ् यसले गरीबी निवारणमा सहयोग पुर्याउँछ र समृद्धि ल्याउँछ ।
ग) वातावरण संंरक्षणः पर्यावरणीय चुनौतीहरूको समाधानमा ध्यान दिनुहोस ।् वनजंगल, नदी र हावाको प्रदुषण कम गर्न प्रभावकारी योजना लागूगर्नुहोस ।्
घ) भ्रष्टाचारविरुद्धको सांघर्षः भ्रष्ट्टाचारको अन्त्य गर्न सशक्त कदम चाल्नुहोस ।् पारर्दिर्शता र जवाफदेहीताको सिद्धान्तलाई प्रवर्धन गर्नुहोस ।्
ङ) सांस्कृति र परम्पराको संंरक्षणः नेपालको समृद्ध सांस्कृतिक सम्पदा र परम्पराको संरक्षणमा ध्यान हदनुहोस ।् यसले राष्ट्रिय एकता र पहिचानलाई बलियो बनाउँछ ।
. समावेसि विकासः सबै समुदाय र समूहको समावेशी विकासमा ध्यान दिनुहोस ।् यसले सामाजिक एकता र स्थिरता ल्याउँछ । धन्यबाद ।